Giáo sư Văn Như Cương và bài báo khoa học

Giáo sư Văn Như Cương có 1 bài viết có tựa đề ”Chạy theo bài báo khoa học” trên báo Người Lao Động. Đại ý của giáo sư là không nên ”chạy theo bài báo khoa học”, nếu 1 giáo sư mà không có bài báo khoa học đăng trên các tạp chí quốc tế thì vẫn không sao, miễn giáo sư đó vẫn đóng góp tốt cho nhiệm vụ đào tạo.

Tôi không đồng ý với ý kiến của giáo sư Văn Như Cương.

Giả sử đào tạo nhân lực là nhiệm vụ quan trọng nhất của các trường đại học, thì năng lực, kiến thức khoa học của giảng viên đại học về chuyên ngành mình giảng dạy là yếu tố quan trọng nhất quyết định kết quả đào tạo. Người thầy phải hiểu rõ, hiểu sâu chủ đề mình đang giảng dạy. Các yếu tố khác như phương pháp sư phạm, thái độ giảng dạy tuy quan trọng nhưng kiến thức của người thầy phải là yêu cầu đầu tiên và chủ yếu nhất.

Vậy người thầy xây dựng năng lực khoa học, tích lũy kiến thức cho mình như thế nào, trong điều kiện khoa học thế giới luôn biến đổi nhanh chóng? Cách tốt nhất là làm nghiên cứu khoa học một cách có chất lượng, nghĩa là kết quả nghiên cứu khoa học phải được công bố quốc tế. Người thầy học bằng cách làm nghiên cứu khoa học. Một người đã từng tham gia nghiên cứu, viết bài để cố gắng có mặt trên các tạp chí khoa học quốc tế sẽ thấy rằng kiến thức chuyên môn của mình tăng lên rất nhiều so với chỉ ngồi ôm mấy cuốn sách để đọc chay.

Giáo sư Văn Như Cương cho rằng ”giáo sư ngạch giảng dạy cần xét đến thành tích về đào tạo như số lượng sinh viên được đào tạo, số các sách tham khảo, chuyên đề đã công bố, số luận văn cao học, luận văn TS đã hướng dẫn...”. Nếu ”giáo sư ngạch giảng dạy” này không làm nổi một nghiên cứu khoa học đăng ở 1 tạp chí khoa học chuyên ngành trung bình của thế giới, thì làm sao viết được sách tham khảo, và hướng dẫn luận văn cao học và tiến sĩ? Sách tham khảo ở trình độ đại học phải được viết từ kinh nghiệm nghiên cứu. Giáo sư không có năng lực nghiên cứu mà càng giảng dạy được nhiều sinh viên, viết được nhiều sách, đào tạo được nhiều thạc sĩ, tiến sĩ, tôi e rằng càng tai hại cho đất nước.

Nghiên cứu khoa học không chỉ để phục vụ giảng dạy, nghiên cứu khoa học là để xây dựng nền khoa học cho đất nước. Một nền tảng khoa học vững chắc sẽ giúp sản sinh ra các các ứng dụng, các chính sách hợp lý và nhanh chóng. Ví dụ trong lĩnh vực kinh tế học, tôi cho rằng phần lớn các chính sách kinh tế hiện nay, như tăng giảm lãi suất, đều không có cơ sở khoa học, đều không dựa vào gì cả, đều như trò chơi đánh bạc 5 ăn 5 thua, bởi vì chúng ta không có các nghiên cứu thực sự chất lượng về các khía cạnh của nền kinh tế. Bác sĩ không làm xét nghiệm, không chụp X-Quang, nghĩa là không biết các chỉ số đo lường về máu, về vận hành cơ thể, không hiểu bệnh nhân thì sao bốc đúng thuốc được?

Nghiên cứu khoa học là quan trọng, vậy tại sao cứ nhất thiết lại phải là bài báo khoa học quốc tế? Rất đơn giản, bài báo khoa học được đăng trên tạp chí quốc tế sẽ là bài báo đạt tiêu chuẩn tối thiểu của một nghiên cứu khoa học, vì phải trải qua quá trình cạnh tranh với các bài báo khác để được đăng. Chỉ có thể xuất hiện khi đạt được một mức chất lượng nào đó được thế giới công nhận. Các nghiên cứu khoa học đăng ở trong nước thường được kiểm định bởi các ”hội đồng khoa học”. Bàn về chất lượng làm việc của các ”hội đồng khoa học” này vượt quá giới hạn bài viết này, tuy nhiên tôi có thể khẳng định nhiều kết quả nghiên cứu được các hội đồng này thông qua với kết quả ”hoàn thành xuất sắc” thường không có nhiều ý nghĩa khoa học.

Lịch sử để lại cho chúng ta một nền khoa học và hệ thống giáo dục nhiều yếu kém và có khoảng cách rất xa với thế giới. Để khắc phục, có rất nhiều điều phải làm, và điều quan trọng cần làm đầu tiên là những người đang có vai trò quan trọng, đang có tiếng nói trong hệ thống đó biết thu mình đứng qua một bên, mở đường cho thế hệ trẻ vươn mình ra với thế giới.