Cơ hội nào cho giảng viên trẻ nghiên cứu khoa học?

Ấy là tui nhại lại tiêu đề của bài viết của tiến sĩ Đỗ Tiến Sỹ trên báo Giáo dục và Thời đại online. Nếu bạn thích văn phong thể loại nghị quyết thì nhấn vào đây, bạn thích cà rỡn thì đọc tiếp phần tui viết dưới đây.

Nhưng cũng phải tóm tắt bác hai tiến sĩ ấy viết gì. Bác ấy nêu 1 số "giải pháp" sau: (1) Tạo hành lang pháp lý phát triển GVT, phát huy năng lực NCKH, (2) Đổi mới công tác hướng dẫn, bồi dưỡng GVT, (3) Phát triển phong trào thi đua NCKH, (4) Cải thiện chế độ tiền lương ngạch giảng viên, chế độ khen thưởng, cơ chế phân bổ kinh phí hợp lý.

Còn tui thì chỉ nghĩ ra được 1 "giải pháp" duy nhất: muốn giảng viên trẻ nghiên cứu khoa học, thì đừng cho giảng viên già nghiên cứu khoa học nữa.

Ấy, câu trên tui nói zui, là tui dùng thủ pháp tạo điểm nhấn thôi. Nói zậy nhưng không phải zậy. Ý của tui là: cái cơ chế NCKH trong đại học từ trước tới giờ không tạo ra động lực (incentive) thúc đẩy giảng viên trẻ NCKH. Nếu thực sự muốn tạo cơ hội cho họ, hãy cho họ cái khung NCKH mới (trong khi vẫn có thể duy trì cái cũ cho người cũ).

Tui nghĩ như zầy nè:

Trường đại học nên chia ngân sách cho NCKH hàng năm thành 2 phần: phần 1 vẫn hoạt động như đang hoạt động, phần 2 dành cho NCKH hướng mới. Tạo ra một cơ chế hoạt động riêng cho ngân sách phần 2 này. Chẳng hạn giao cho một nhóm, để nhóm hoàn toàn tự quyết việc chi tiêu ngân sách nghiên cứu và đặt mục tiêu cho nhóm này, chẳng hạn sau 3 năm có 2 bài được đăng tạp chí chuyên ngành quốc tế mức trung bình.

Tui nêu lý do việc tách ra dưới đây.

Hầu hết các NCKH hiện tại đều không đạt chuẩn 1 nghiên cứu (research) theo tiêu chuẩn trung bình trên thế giới. Bạn đọc 1 bài báo cáo nghiên cứu đăng trên 1 tạp chí chuyên ngành mức trung bình của thế giới thử xem. Vấn đề giải quyết có thể không có gì mới, nhưng phương pháp giải quyết vấn đề đó sẽ đâu ra đó, tổng kết lý thuyết ra tổng kết lý thuyết, mô hình ra mô hình, phân tích kinh tế lượng ra phân tích kinh tế lượng.

(bạn có thể nói nhiều NCKH hiện giờ cũng có phân tích kinh tế lượng phức tạp chứ bộ, nhưng tui cho rằng phần lớn phần kinh tế lượng trong các nghiên cứu này mang tính trang trí trình diễn là chính, chứ không có ý nghĩa học thuật. Tui sẽ nói chuyện này sâu hơn trong 1 bài viết khác)

Cứ phải tham gia vào những NCKH không đạt tiêu chuẩn học thuật sẽ làm thui chột động lực tìm tòi sáng tạo bên trong của giảng viên trẻ. Tệ hơn nữa nếu giảng viên trẻ tham gia vào 1 nghiên cứu mà công việc chủ yếu là copy mỗi tài liệu 1 ít xào lại thành báo cáo nghiên cứu của mình. Nó làm cho giảng viên trẻ ngộ nhận rằng làm nghiên cứu chỉ có vậy, và để làm được như vậy thì không cần đầu tư công sức gì ghê gớm lắm.

Hướng NCKH mới này cũng bao gồm khả năng tạo ra động lực tài chính cho giảng viên trẻ. Chẳng hạn tại 1 trường đại học hàng đầu ở VN, 1 báo cáo nghiên cứu được đăng trên tạp chí quốc tế sẽ được thưởng 2 triệu đồng. Tui nghĩ lẩn thẩn tại sao không thưởng 60 triệu đồng. 60triệu là bằng số tiền đầu tư cho 3 nghiên cứu cấp trường. Tác động lan tỏa của 1 báo cáo được đăng trên tạp chí quốc tế chắc chắn sẽ lớn hơn của 3 bài báo cáo nghiên cứu cấp trường, tui nghĩ zậy.

(có trường ĐH ở châu Âu trả lương cho giảng viên dựa theo số bài báo khoa học đăng trên tạp chí chuyên ngành. Một bài đăng trên American Economic Review có trọng số bằng 25 bài trên tạp chí trung bình. Cứ nhìn vô CV là biết ai lương cao lương thấp rồi hen, khỏi cần biết người đó có được bình bầu là lao động tiên tiến không hen)

Túm lại, "giải pháp" của tui có 2 điểm: (1) tạo động lực học thuật bằng cách tách giảng viên trẻ ra khỏi hướng cũ, đưa họ vào 1 nhóm tự trị, (2) tạo động lực tài chính bằng cách cắt bớt nguồn tài chính hướng cũ, dồn vào hướng mới.
___________
Cập nhật: có bài này hơi liên quan trên VNN "Tự sự nhức lòng của tiến sĩ ngoại trở về đại học lớn"