Kinh tế học hành vi, kinh tế học thực nghiệm

Hỏi: Xin hỏi sự khác biệt (hay là liên hệ) giữa kinh tế học hành vi (Behavioural Economics) và kinh tế học thực nghiệm (Experimental Economics)? Có thể cho giúp ví dụ minh họa để hình dung về 2 lĩnh vực nghiên cứu này?

Hiện nay, sự phát triển và ứng dụng 2 lĩnh vực nghiên cứu này đang ở đâu? Có thể giúp gợi ý một số hướng nghiên cứu liên quan?

Xin cảm ơn.nhanlt

Trả lời:

- Sự khác biệt giữa "kinh tế học hành vi" và "kinh tế học thực nghiệm":

+ Chữ "hành vi" và chữ "thực nghiệm" khác nhau.

+ Kinh tế học hành vi đưa các yếu tố tâm lý học vào các mô hình kinh tế tiêu chuẩn (thường là tân cổ điển) để mô tả và giải thích mối liên hệ giữa các sự vật hiện tượng. Kinh tế học tân cổ điển không giải thích được hiện tượng này: 99,98% số người được hỏi ở Áo đồng ý hiến nội tạng (sau khi mình qua đời) vì mục đích nhân đạo, trong khi chỉ 12% người Đức láng giềng đồng ý hiến (Bài viết của Johnson và Goldstein trên Science số 302 năm 2003). Sự khác nhau này là do 1 yếu tố nhỏ: khi hỏi người Áo, mặc định chọn lựa là "đồng ý hiến nội tạng", trong khi với người Đức, mặc định chọn lựa là "không đồng ý hiến". Khi ra quyết định, người ta không chỉ dựa trên "sự ưa thích" (preferences) của bản thân mà còn bị ảnh hưởng bởi các yếu tố khác, chẳng hạn trường hợp để mặc định ở trên. Và cái này thì do yếu tố tâm lý chi phối. Daniel Kahneman, người được giải Nobel kinh tế học cho kinh tế học hành vi năm 2002, là một nhà tâm lý học.

+ Kinh tế học thực nghiệm không phải là một lĩnh vực nghiên cứu như kinh tế học hành vi mà thực ra là một phương pháp nghiên cứu. Có thể áp dụng phương pháp thực nghiệm kinh tế học cho hầu hết các lĩnh vực (chủ đề) nghiên cứu. Phương pháp nghiên cứu này là "thực nghiệm" hay "thí nghiệm" (một vài nghiên cứu ở VN dùng chữ "nghiên cứu thực nghiệm" dịch từ chữ "empirical study"). Các ngành khác thí nghiệm với chuột, kinh tế học thí nghiệm với người. Thí nghiệm về hành vi của con người. Chẳng hạn có 2 nhóm mọi thứ đều giống nhau, chỉ khác nhau là nam và nữ. Bạn đưa thành viên mỗi nhóm 100.000 đồng, và đề nghị trích từ đó ra một số tiền để đóng góp vào 1 quỹ từ thiện. Sau đó bạn tính trung bình số tiền đóng góp của 2 nhóm, để thấy nam với nữ ai nhân ái và thích công bằng hơn ai.

- Sự liên hệ giữa "kinh tế học hành vi" và "kinh tế học thực nghiệm":

+ Một giải Nobel kinh tế năm 2002 được trao cho 2 người: Daniel Kahneman về đóng góp cho kinh tế học hành vi, và Venon Smith về kinh tế học thực nghiệm.

+ Kinh tế học hành vi kết hợp quá trình tâm lý vào mô hình kinh tế. Mà kết quả của quá trình tâm lý thì khó mà biết được vì chì quan sát được hiện tượng, mà hiện tượng thì có thể có nhiều yếu tố lẫn vào tạo nên. Thực nghiệm kinh tế học cho phép kiểm soát các yếu tố lẫn vào đó, để từ đó rút ra được tác động tâm lý mà nhà nghiên cứu muốn biết.

- Tương lai: có thể tươi sáng! Khủng hoảng kinh tế tài chính toàn cầu vừa rồi cho thấy kinh tế học dòng chính kém cỏi khi đưa ra cách thức cấu trúc nền kinh tế và bất lực khi dự báo. Giải Nobel kinh tế năm 2009 được trao cho Elinor Ostrom. Giới kinh tế học thực nghiệm coi Elinor Ostrom là một nhà kinh tế học thưc nghiệm, mặc dù chuyên môn chính của bà là khoa học chính trị. Huy chương Clark cho nhà kinh tế học dưới 40 tuổi (một giải được coi như tiền Nobel) năm nay 2010 được trao cho Esther Duflo, là một nhà kinh tế học thực nghiệm, chuyên nghiên cứu về các vấn đề phát triển.