Dùng kinh tế học hành vi để đoán hình

Tôi mời bạn tham gia 1 trò chơi. Bức hình ở trên chụp ảnh hiệu trưởng 1 trường đại học và các giáo viên. Bạn đoán thử xem ai là hiệu trưởng? và tại sao?

Phần dưới đây sẽ là cách các nhà kinh tế học hành vi dùng để trả lời câu hỏi trên của tôi.

Thomas Schelling, nhà kinh tế học được giải Nobel năm 2005, tường thuật lại 1 thí nghiệm: Schelling đề nghị người tham gia tưởng tượng ngày mai sẽ gặp một người khác ở thành phố New York. Tuy nhiên không có thông tin gì về địa điểm và thời gian gặp. Ông đề nghị người tham gia thí nghiệm chọn địa điểm và thời gian mà mình nghĩ người kia cũng sẽ chọn để gặp mặt. Và nhiều người đã chọn gặp dưới đồng hồ nhà ga trung tâm lúc 12 giờ trưa!

Nghĩa là không trao đổi với nhau nhưng họ vẫn thống nhất được địa điểm và thời gian, vẫn đạt được kết quả. Cái điểm dẫn mọi người đến với nhau và đạt được kết quả mà không cần trao đổi, chính là điểm hội tụ tự nhiên - focal point.

Kinh tế học chính thống nghiên cứu về hành vi của đối tượng kinh tế, trong trường hợp trên sẽ giả định mọi người chọn ngẫu nhiên nếu không có thông tin gì để đoán hành vi của người kia. Tuy nhiên, thực tế, người ta có căn cứ nào đó để đoán hành vi của người khác và từ đó thực hiện hành vi kinh tế của mình. Focal point có vai trò trong trường hợp này. Schelling cho rằng focal point hình thành từ những kinh nghiệm chung, từ các yếu tố tâm lý và văn hóa.

Ở Anh có luật cấm các cơ sở giáo dục trao đổi thông tin về chi phí, vì các trường có thể cấu kết để nâng học phí. Tuy nhiên các trường vẫn tăng được do phối hợp với nhau dựa trên focal points. Nghiên cứu khác trong lĩnh vực tài chính doanh nghiệp cho thấy, các báo cáo tài chính thường rất ít các khoảng lỗ nhỏ, chỉ toàn là lợi nhuận bằng 0 hoặc âm nhiều hoặc dương nhiều. Ở đây Wall Street có 1 niềm tin chung 1 cách tự nhiên là các khoản lỗ nhỏ của công ty thể hiện CEO của công ty thiếu kỹ năng điều hành. Do đó, các CEO tìm mọi cách tránh các khoản lỗ nhỏ!!!

Nghiên cứu về focal point có thể giúp giải thích hành vi trong thương lượng, trong các vấn đề về phối hợp và hợp tác để quản lý tài nguyên (biển, đảo???) và quản lý xã hội (chống tụ tập biểu tình???).